Dus vandaag ga ik wat nieuws leren en delen over Piet Mondriaan:
Mondriaan - Wilgen met zon 1902-07
Rond 1908 verhuisde de schilder naar Domburg (Zeeland) waar hij ook kennismaakte met Jan Sluijters en Leo Gestel. Hij bezocht ook een grote Van Gogh tentoonstelling (van wie hij overigens de achterneef is!) en raakte gefascineerd door het expressionisme. Hij hing een theosofische stroming aan wat ook weer terugkwam in zijn schilderijen.
Mondriaan - Avond; de rode boom 1908-10
Voordat dit boompje tot stand kwam had Mondriaan al vele voorstudies gemaakt en andere schilderijen ervan gemaakt. Zijn ideeën kwamen nooit uit de losse pols, maar was er altijd druk mee bezig vooraf met diverse studies en probeersels. In dit schilderij zie je duidelijk zijn expressionistische uitingen, al ontkent hij later dat hij geïnspireerd is geweest. Hij beweerde bij al zijn stijlen dat het volledig autonoom tot stand is gekomen, wat uiteraard niet waar blijkt te zijn.
Mondriaan - Evolutie 1911
Dit fascinerende triptiek is ook van Mondriaan. Hierin is zijn theosofische aanhang goed weergegeven, namelijk de geestelijke evolutie van de mens. Het linkerpaneel is heel aards, alle driehoeken (van de papaverbloemen, tepels en navel) wijzen naar beneden, naar het aardse. De jonge vrouw houdt haar kin heel strak omhoog en laat zien dat ze enorm haar best doet.
Het rechterpaneel is dezelfde jonge vrouw. Naast haar zijn davidsterren, waarin hemel en aarde (driehoekjes naar boven en naar beneden) met elkaar zijn verenigd. Dit vinden we ook terug in de tepels en navel die nu een ruit samen vormen. Haar kin is minder strak omhoog. Zij is nu haar astrale zelf.
Tot slot het middendoek. De vrouw is nu haar geestelijke zelf. Alles wat driehoek is wijst nu naar boven. De geestelijke reïncarnatie is nu compleet.
In juni 1911 ging hij met een vriend mee naar Parijs waar een tentoonstelling over het Kubisme was. Voornamelijk de schilderijen van Picasso raakten hem enorm, maar in principe begreep Mondriaan weinig van het doel van het Kubisme en gaf er zijn eigen draai aan.
Mondriaan - De grijze boom 1911
Dit doek is gemaakt met olieverf. Als je het zo ziet lijkt het een makkelijk werkje dat een tiener misschien in een rotbui met houtskool op papier kan maken. Maar de werkelijkheid is anders. Ook hiervoor heeft Mondriaan diverse voorstudies gemaakt op papier en op doek. Verder gaf Mondriaan er ook een theosofische draai aan. Dit schilderij was ook bedoeld om bij te mediteren om zo iemand tot vervoering te brengen.
Ik kan me daar iets bij voorstellen, want ik denk persoonlijk dat ik dit het meest fascinerende doek vind waar ik vandaag naar keek. Ik kon er mijn ogen niet vanaf houden. Ondanks dat de eerdergetoonde rode boom ook erg mooi was en het evolutie triptiek me erg vrolijk maakte (zeker met uitleg erbij) was het toch dit saaie, vrij sombere schilderij dat mij het meest aantrok.
Rond deze tijdverhuisde Mondriaan naar Parijs.
Mondriaan - Bloeiende appelboom 1912
Direct naast de grijze boom hing dit schilderij. Hier zie je duidelijk de overgang naar een Kubistischer/abstractere stijl ondanks dat er maar een jaar tussen deze twee bomen zat!
Het kleurenpalet was beïnvloed van de werken van Picasso, al zou, zoals gewoonlijk Mondriaan dit allemaal ontkennen.
Mondriaan - Compositie Nr. 6 1914
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog tijdens een bezoek aan zijn zieke vader in Nederland, uit waardoor Mondriaan niet meer terug naar Parijs kon. Hij keerde terug naar Domburg waar hij zijn eerste echte abstracte werken begon te schilderen. Hij gebruikte hier nog steeds lieflijke kleuren.
Iets leuks over de lijnen. De verticale lijnen zijn mannelijk en de horizontale zijn vrouwelijk. Hierin wilde Mondriaan harmonie aanbrengen en probeerde nog iets van zijn theosofische gedachten in zijn werk te brengen.
Daar waar de Eerste Wereldoorlog voor veel kunstenaars een breuk betekende met diverse periodes (impressionisme, expressionisme) en er vele andere stijlen voor in de plaats kwamen, betekende het veel goeds voor Mondriaan. Hij had veel opdrachten en rond 1917 werkte hij alleen nog maar met primaire kleuren.
Rond 1916 richtte Mondriaan met nog een aantal anderen de groep De Stijl op, waar ook Rietveld zich later bij aansloot.
Mondriaan - Compositie met grijze lijnen 1918
In 1919, direct na de Eerste Wereldoorlog verhuisde Mondriaan terug naar Parijs. Hij merkte dat tijdens die 4 jaar oorlog de Kubisten een andere weg waren ingeslagen dan hij, maar hij besloot door te gaan in de stijl die hij al had gekozen: werken met lijnen en grote kleurvlakken.
Mondriaan - Compositie met groot rood vlak, geel, zwart, grijs en blauw 1921
Veel mensen vinden zijn werk echt helemaal te gek, maar voor mij is het idee, als je 1 compositiewerk van Mondriaan hebt gezien, dan heb je ze allemaal wel een beetje gezien.
Toch bleef zijn stijl veranderen. Toen zijn vader in 1922 overleed vervolmaakte Mondriaan zijn eigen werk door composities te maken met nog maar 1 kleurvlak!
Deze hingen ook in het Gemeentemuseum Den Haag, maar trokken mijn aandacht totaal niet.
Toch is er met de schilderijen van Mondriaan iets interessants. Toen ik erop gewezen werd dat de schilderijen geen randen aan de buitenkant hadden en dat ook de kleuren doortrokken, bleek dat een verwijzing te zijn naar de oneindigheid. Ook deze schilderijen werden vooraf uitgebreid bestudeerd, vaak veranderd (het rode vlak van dit schilderij bleek eerst blauw te zijn weet men uit onderzoek).
Als Mondriaan het helemaal tevreden over was kon men dit werk gebruiken ook weer, net als de bomen, ter meditatie materiaal.
In 1938, toen de spanningen rondom Duitsland opliepen, zag Mondriaan de bui al hangen en ging op zoek naar een veilige haven. Deze werd hem aangeboden in New York. Hier was een overvloed aan Jazz muziek waardoor Mondriaan af begon te wijken van zijn enorme rigide compositiestijl.
Mondriaan - Victory Boogy Woogy 1942-1944
De informatie over dit schilderij kopieer ik direct van www.mondriaan.nl:
"In dit ruitvormige schilderij zijn de rechthoekige vlakken en vlakjes in de kleuren wit, grijs, blauw (donker en licht), rood en geel en hun complexe onderlinge verhoudingen bepalend. De vlakken zijn horizontaal en verticaal gegroepeerd. Door afsnijdingen met de beeldrand zijn er echter ook veel diagonalen in het beeld aanwezig. Herkenningspunten zijn onder andere het groenig grijze driehoekige vlak in de bovenste hoek en het 'dambord' (een opeenhoping van kleine vlakjes) rechtsonder.Toen Mondriaan begin 1944 op 72-jarige jarige leeftijd vrij plotseling overleed, liet hij Victory Boogie Woogie onvoltooid achter in zijn atelier in New York. Het ruitvormige schilderij zat vol met stukjes gekleurd papier en plastic waarmee Mondriaan nieuwe accenten en ritmen aan het onderzoeken was. Wanneer hij de tijd gehad zou hebben, zou hij ze waarschijnlijk vervangen hebben door een ingeschilderde blokjes. De dynamiek is gebaseerd op horizontale en verticale lijnen maar die geven nauwelijks meer een houvast. Ze zijn door de blokjes als het ware versplinterd, worden herhaaldelijk verdubbeld, nergens doorgetrokken en waaieren telkens uit. Hoewel de titel Victory Boogie Woogie niet van Mondriaan zelf is, is bekend dat hij dit schilderij zag als een tweede Boogie Woogie (verwijzend naar een eerder schilderij uit 1942-1943 getiteld Broadway Boogie Woogie). En dat hij in relatie tot dit werk ook wel sprak over een Victory. Boogie Woogie verwijst naar een in die tijd in New York populaire nieuwe vorm van jazz. Victory kan niet anders dan duiden op de overwinning van een nieuwe kunst in een vrije wereld, waarin Mondriaan ook in de donkerste dagen van de tweede wereldoorlog bleef geloven.".
10 dagen na de voltooiing van dit werk stierf Mondriaan.
Dit is het duurste schilderij dat in het Gemeentemuseum Den Haag hangt. Het is in 1997 aangekocht voor 82 miljoen gulden! Dit heeft uiteraard veel ophef opgeroepen, maar we zouden geen Nederlanders zijn als we niet ergens over te klagen hadden.
Bronnen:
Alle foto's zijn door mijzelf gemaakt. De informatie komt uit mijn geheugen (dat dankzij 1 van mijn hoogleraren is verteld tijdens de rondleiding). De data heb ik van Wikipedia en de Mondriaan website die dit jaar op de verjaardag van Mondriaan de lucht in is gegaan :D www.Mondriaan.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten